OTİZM VE OYUN MODELLERİ

OTİZM VE OYUN

Farklılıklar… Otizmli çocukların farklı davranışları, normal gelişim gösteren çocuklardan farklı işleyen merkezi sinir sisteminden yani beyinden kaynaklanmaktadır. Beyin gelişiminde en önemli faktör ise  ilişkide olma duygusu temelli çoklu etkileşimlerdir. Çocuğun beyni ile bağlantı kurmak istiyorsak bu yol, çocukla ilişki içerisinde olduğumuz oyundan  geçmektedir. Oyun ve hareket çocuğun beynine açılan kapılardır.

Çocuklarda ilk iletişim ve zihinsel gelişim bakım veren kişi aracılığı ile oluşur. Bu ilk etkileşimler güvende hissetme, düzenleme, katılım, ilişki kurma, karşılıklı duygusal sinyal, problem çözme, jest ve mimik alışverişi gibi kritik özelliklere sahiptir. Özellikle ilişki kurma içinde bulunma durumunda yoksunluk  olduğunda çocukta dil ve bilişsel gelişim bakımından eksiklikler oluşmaktadır.

   Oyun tedavisi, otizm gibi nöro gelişimsel bozukluk yaşayan çocuklar için geliştirilen çok kapsamlı bir programdır. Duygusal gelişimi ele aldığı kadar bireysel işlev farklılıklarında da gelişim sağlayan bir yöntemdir. Oyun tedavisi günde sekiz ya da daha fazla olmak üzere en az yirmişer dakika yapılması gereken her ortama uyarlanabilen bir yöntemdir. Elbette bu oyunda tek çocuk ve yetişkin olmak zorunda değildir. Arkadaş veya kardeşler de oyunlara dahil edilebilir ama dikkat edilmesi gerekilen nokta her grup oyun tedavisinde her bir çocuğa lider olma fırsatı verilmelidir. Oyun terapisini her yerde her an uygulayabilirsiniz. Bir markette ya da bir araç içerisinde  çocuk ile iletişim kurarak ona bir şeyleri yönlendirme ve hatırlatma fırsatı vererek terapilere devam edebilirsiniz.

   Oyun tedavisinin iki temel hedefi bulunmaktadır. İlk hedef daha çok gözlemlenen çocuğun tepkilerini ve doğal isteklerini takip etmektir. Çünkü çocuğun ilgileri onun duygusal yaşamına açılan bir penceredir. Onu izleyerek neyin onu mutlu ettiğini ve motive sağladığını anlayarak buna yönelebiliriz. Oyun tedavisi sayesinde çocuğun dünyasına katılabilir onu en iyi şekilde tanıyarak ona uygun gelişim programlamasını yapabiliriz.

İkinci hedef ise çocuğu paylaşılan dünyanın içine çekmektir. Bunu asla zorla yapmamalı, onun kendi isteği ile bize katılmasını sağlamalıyız. Bunun için ilk önceliğimiz çocuğun sevdiği ve benimsediği bir şeye karşı saygı duyarak ona karşı güven oluşturmaktır. Çocuk onun sevdiği ve ilgilendiği şeylere saygı duyduğumuzu gördüğünde kendisini bize daha yakın hissedecektir. Çocuk size arkadaş canlısı ve meraklı bakışlar attığında paylaşılan dünyaya adım atıldığının ilk işaretidir.

Bazı çocuklar odaklanma konusunda sorunlar yaşayarak aynı anda hem insanlara hem objelere odaklanamayabilir. Böyle durumlarda çocuğa hem daha interaktif hem de onun alanına saygı duymak amacı ile bakım veren kişi oyunu bölmekten ziyade oyuna dahil olmalı ve oyun içinde karakter oluşturmalıdır. Çocuğun sizin ile oynamak istemesi için ona sebepler vermelisiniz. Kendisi oluşturduğu bir tasarım veya düzen var ise bir tane de siz ekleyerek hoş bir etkileşim yakalayabilirsiniz. Örneğin çocuk arabalarını yan yana dizmeyi tercih ederek ilgisi bir düzen oluşturmak olabilir. Arabalarını düz bir çizgi halinde diziyorsa bizde elimize bir araba alıp gülümseyerek onun dizdiği düzene bir arabada biz koyarsak çocuk buna bakabilir, belki o da bize gülümseyerek duygusunu ve ilgisini  bizimle paylaşmış olur. Onun yapmak istediği şeyi engellemeyeceğimizi anladığında oyuna katılmanıza izin verecektir. Yani onun yapmak istediği şeyi yapmasına yardım ve eşlik ederek işe başlamalıyız.

Peki daha sonra?

  Çocuğun sadece ilgi ve  isteklerini takip etmek evet iletişim ve etkileşim sağlasa da gelişim basamaklarında  yukarı tırmanmak için bu noktada çocuğun ilgisinde olan şeyi onun davranış şekli dışında yönlendirmek ve çocukta merak uyandırarak etkili iletişimi uzun süreçlere taşımak gerekir. Çocukla oyun oynarken amacımız sadece çocuğu eğlendirmek değildir nihai amacımız çocuğu etkileşimlere davet etmek, ortak bir paylaşım dünyası oluşturmak ve çocuğun beynini bu keyifli etkileşimler aracılığıyla yeniden yapılandırmaktır.

Oyun tedavisi uzun ve uyum gerektiren bir süreçtir. Her şekilde ikili etkileşim ve alma verme dengesi üzerine kurulu, çocuğun isteklerine göre şekillenen ve daha sonraki aşamalarda bu isteklerden alınan deneyimler ile gelişim sağlayacak yeni yöntemler aracılığıyla çocuk ile bakım veren arasında güven oluşturarak gelişim basamaklarını çıkmaktır.

__________________________________

• [1] Greenspan Stanley I, Wıeder Serena, (2016),Otizmde Derinlemesine Oyunla Tedavi, Çev: Müjde Işık,İstanbul,Özgür Yayınları:363,Cilt:Evren Mücellet
• [2] Özdemir Emre Sergen,(2021),Otizmde Doğru Adımlar,Konya, Arma Matbaa,3.Baskı Ağustos 2021
• minimental.com.tr/oyun-terapisi/

FATMA MERTER ; OTİZM VE OYUN MODELLERİ